11 | Vroege rap en hiphop

De Neus, ‘10 tegen 1 dat hij Jansen heet’ (1984)

Een popliedje-met-gerapte-tekst dat grappig en raak racisme aan de kaak stelt: het trekt de uniformerende logica van het racisme in het belachelijke door collectief mensen te beschuldigen die Jansen van hun achternaam heten. Die achternaam komt immers zo vaak voor dat er een enorme kans is dat een misdaad aan een Jansen kan worden toegeschreven. ‘Als er iemand is die je patat opeet / 10 tegen 1 dat hij Jansen heet!’

Osdorp Posse, ‘Zwart-wit’ (1992)

Osdorp Posse was de eerste Nederlandstalige rapgroep van het land. De groep maakte naam – in de marge, maar steeds meer ook in de mainstream – met hardcoreraps waarin maatschappelijke problemen weinig subtiel werden aangekaart. De ‘nederhop’ van Def P was tegelijk een parodie op Amerikaanse gangstarap en de Nederlandse equivalent ervan. ‘Zwart-wit’ keerde zich tegen racisme, een kwestie waar veel muzikanten zich in 1992 en 1993 over bogen – maar waarmee veel witte makers zélf totaal niet geassocieerd wilden worden.

West Klan, ‘Janmaat’ (1994)

Een van de groepen die in de spoor van Osdorp Posse de Nederlandstalige hiphopmarkt bestormde was West Klan. Het nummer ‘Janmaat’ keerde zich op niet mis te verstane wijze tegen de rechts-nationalistische politicus die in de jaren 90 voor veel mensen de verpersoonlijking was van een fout politiek geluid. Dit filmpje werd uitgezonden in het VPRO-jongerenprogramma TV Nomaden, en bevatte provocatieve reportageachtige elementen.

Dr. Doom, De openbaringen (1996)

De openbaringen was het interessantste antiracistische hiphopalbum van de jaren negentig: niet eerder rapte een zwarte maker zo overtuigend over discriminatie en zwart bewustzijn, in een mengsel van Nederlands en Sranantongo. Twintig jaar later zou die vermenging van Nederlands met andere talen en met straattaal dé nieuwe ontwikkeling in de hiphop zijn, maar halverwege de jaren negentig kreeg Dr. Doom er helaas weinig voet mee aan de grond.

White Wolf, ‘Kies voor de kinderen’ (1997)

Zeker muzikaal was White Wolf een van de betere Osdorp Posse-navolgers: wat funkier dan de Posse zelf en met originele tekstkeuzes. ‘Kies voor de kinderen’ van het tweede album Bij nacht & ontij is een verrassende protestsong tegen mannen die gedachteloos kinderen krijgen en vervolgens hun kinderen de dupe laten worden. ‘Egoïst, ze zouden je in de bajes moeten poten / of beter nog, een hakblok en een bijl en weg die kloten.’

Gem Quarter, ‘Hakkende rassadisten’ (1997)

Op De Posse deel drie, een verzamelalbum met nieuwe hardcorehiphopgroepen, zette Gem Quarter een protestnummer tegen racistische gabbers. ‘Luister, ik heb vrienden die gabbers zijn, ik ben er niet op tegen,’ zo begint het nummer, waarna wel degelijk de hele gabbercultuur met de grond gelijk wordt gemaakt.

Neuk!, ‘Zinloos’ (1998)

Subtiel is dit rapmetalnummer bepaald niet, zoals de bandnaam Neuk! en de albumtitel Tot de schijt ons doodt al suggereren: een oproep om bij de benadering van zinloos geweld vooral alle moralisme achterwege te laten. ‘Kom maar op met je geweten / weet je wat ik ermee doe / ik veeg hem aan m’n reet man.’

Spookrijders, ‘Klokkenluiders’ (1999)

‘Klokkenluiders’ van Spookrijders is, afgaand op de tekst, geen opvallend kritische rap. Toch kreeg het nummer een nieuwe lading na een incident. Bij een optreden van de Spookrijders op het Mercatorplein in Amsterdam ontstond een flinke aanvaring met de politie: nadat de crew ‘Fuck the police’ was gaan yellen, ontstond er onrust op het plein en werd er door het politiekorps hard opgetreden. Deze Mercator-rellen kregen veel aandacht in de landelijke media. Spookrijders sloegen terug met een controversiële clip van ‘Klokkenluiders’ waarin beelden van de rellen werden opgenomen.