3 | Politieke kleinkunstnummers tussen 1960 en 1980

Lurelei, ‘Arme ouwe’ (1966)

In dit liedje, opgenomen in een cabaretprogramma met de veelzeggende titel Relderelderel, zingt een provo (gespeeld door Gerard Cox) dat hij koningin Juliana zo op zijn moeder vindt lijken dat hij medelijden met haar krijgt. Bij een try-out in Tiel liepen diverse mensen weg uit het publiek. Uit recent onderzoek van theaterwetenschapper Dick Zijp blijkt dat het liedje veel conservatiever is dan vaak wordt aangenomen: het toont eerder een provo die tot inkeer is gekomen dan een uitgesproken republikein.

Lia Dorana, ‘Wiegelied tussen Saigon en Hanoi’ (1970)

Klein wrang-poëtisch liedje tegen de Vietnamoorlog, met een twist tegen het einde: het ‘kindje’ dat in slaap wordt gezongen blijkt een gesneuvelde jonge soldaat te zijn.

Gerard Cox, ‘Door jou’ (1970)

Gerard Cox bewerkte Toon Hermans’ liefdesliedje ‘24 rozen’ tot een aanklacht tegen het Amerikaanse militarisme: ‘Honderdduizend doden, honderdduizend doden, honderdduizend doden door jou.’ Hij voerde het onder meer uit tijdens Cabaretiers voor Vietnam (eind 1970 in Carré, begin 1971 op televisie), een avond waarop de meeste aanwezige cabaretiers moeite hadden om zich aan het geëngageerde format te houden en hun eigen rol als politiek commentator serieus te nemen.

Jenny Arean & Frans Halsema, ‘Vluchten kan niet meer’ (1971/1977)

Vluchten kan niet meer’, afkomstig uit de musical En nu naar bed van het bekende duo Annie M.G. Schmidt en Harry Bannink, is een diep-pessimistisch nummer over de geopolitieke toestand. Oorlog en toerisme zijn onontwarbaar met elkaar verknoopt geraakt: ‘De verre landen zijn oorlogslanden / veiligheidsraadvergaderingslanden / ontbladeringslanden / toeristenstranden’.

Robert Long, ‘Jezus redt’ (1974)

Veel nummers van Robert Longs debuutalbum Vroeger of later zijn protestliedachtig, met ‘Jezus redt’ als meest sarcastische uitschieter. Dit nummer, door Long bewust houterig gezongen, is één onderbroken opsomming van de misstanden van het christelijk geloof, van het imperialisme en de heksenvervolging tot het verbod op geboortebeperking.

Frits Lambrechts, ‘E.O. Blues’ (1974)

Frits Lambrechts was een van de toonaangevende maatschappijkritische cabaretiers van de jaren 70. Hij was tot 1980 actief voor de Communistische Partij Nederland, maar keerde zich toen gedesillusioneerd af van de partij. ‘E.O. Blues’ laat goed zijn stijl zien: Lambrechts’ liedjes zijn muzikaal lyrisch, maar tekstueel scherp en vol spot.

Neerlands Hoop & Music Garden, ‘Ik voer aktie’ (1978)

Het duo Freek de Jonge en Bram Vermeulen kreeg veel media-aandacht met de benefietvoorstelling (en plaat) Bloed aan de paal die ervoor diende om het Nederlands elft al ervan te weerhouden naar het WK in Argentinië te gaan. Geëngageerd, maar bovenal ontnuchterend: ‘Omdat het hier ver vandaan is / en ik geen ene Cambodjaan mis / omdat mijn hart van steen is / en ik geen een Chileen mis / omdat het bier hier fijn is / en ik geen een Argentijn mis / voer ik actie.’