7 | Punk en postpunk tot eind jaren tachtig

Paul Tornado, ‘Van Agt Casanova’ (1977)

Paul Tornado zette met zijn eerste single – het vroegste Nederlandstalige punkliedje – een rechtstreekse aanval in tegen minister van Justitie Dries van Agt, die voor veel progressieve mensen eind jaren zeventig als een rode lap op de stier werkte. ‘Van Agt Casanova’ reageerde op Van Agts voornemen om de vertoning van pornofilms in bioscopen zoveel mogelijk aan banden te leggen – een maatregel die paste bij de conservatieve ethische lijn van het CDA op dat moment. Het liedje telt maar een handvol akkoorden en slaat af na 1 minuut en 40 seconden, zoals punkwetten voorschreven.

Door mekaar, Voor mekaar (1978)

Door mekaar produceerde in 1978, voor de Nederlandstalige troepen uit, het album Voor mekaar in de eigen studio. Het werpt een kritische, wat wantrouwende blik op het hedendaagse leven. Zo leverde ‘Holenmensen’ kritiek op het stadsbeleid: ‘Niemand waagt zich meer op straat / die asfaltvlakte is alleen voor auto’s goed / geen mens die nog naar buiten gaat / geef ze een nieuw hol, dat houdt ze zoet.’ In combinatie met de vele muzikale invloeden tussen smartlap en progrock die op het album te horen zijn, leverde dat een van de opmerkelijkste Nederlandstalige platen van de jaren zeventig op.

Rock Against Religion (1979), optreden Ketchup

Op tweede kerstdag 1979 werd in het Rotterdamse punkhol Kaasee Rock Against Religion georganiseerd, een legendarisch geworden avond in de punkgeschiedenis van de stad. Opener Jules Deelder – die bedacht had een verhaal van twintig minuten voor te lezen – werd door het piepjonge opgefokte publiek ondergespuugd en van het podium gejouwd, maar de muzikale punkacts bevielen de luisteraars uitstekend. De VPRO maakte een radioregistratie van de avond (in twee delen te beluisteren, deel 1 en deel 2) waarin niet alleen fragmenten van de avond te horen zijn, maar waarin ook bezoekers worden geïnterviewd – die soms de avond voordien nog in de kerk hebben gezeten.

Van Vollenhoven & His Royalties, ‘Beatricks’ (1980)

De mensen rond de band Door mekaar startten in 1980 een pamflettenreeks, Gramschap, waarin vernieuwende poëzie en muziek werd samengebracht met anarchistische politieke kritiek. Bij de reeks werden vaak singles en elpees meegeleverd. Bij nummer 6 uit 1980 werd ‘Beatricks’ meegeleverd, een protestsong tegen de inhuldiging van Beatrix als koningin op 30 april 1980. Het lied begon als een larmoyant rocknummer, maar liep uit op een minutenlange zinderende gitaarsolo.

Megafoons, ‘Niks geen Trix’ (1980)

Nog een nummer tegen de inhuldiging van koningin Beatrix is deze akoestische punksingle van de Utrechtse groep Megafoons. Een echte oorwurm met een effectieve tekst: ‘Niks geen Trix op onze riks / de republiek op onze piek!’

De Straks, ‘Vieze kathostranten’ (1981)

In minder dan één minuut betitelt deze melodieuze punkrockgroep de katholieken en de protestanten als één pot nat.

The Workmates, ‘Ik ben er weer eens ingetuind’ (1982)

De Amsterdamse punkband The Workmates maakte dit nummer speciaal voor een VARA-marathonuitzending, De vrolijke krisis!, waarin acht uur lang over politiek, werk en crisis werd gepraat met jongeren. Stevige rock- en punkmuziek vormde de rode draad in het programma.

Balthasar Gerards Kommando, ‘Regering (krijg de tering)’ (1983)

Oud-Door mekaar-gitarist Dolf Planteijdt werd vanaf de vroege jaren tachtig met zijn studio Joke’s Koeienverhuurbedrijf een toonaangevende technicus en producer in punkkringen. Balthasar Gerards Kommando – genoemd naar de moordenaar van Willem van Oranje – was een van de vele bands die door Planteijdt werden opgenomen. Deze hardcorepunkgroep brak internationaal door met Engelstalig repertoire, maar maakte ook enkele Nederlandstalige nummers, waaronder ‘Regering (krijg de tering)’. De titel zegt alles.

De Div, ‘Als lemmingen’ (1984)

De opzwepende, experimentele new wave van De Div leek soms naar maatschappijkritiek te neigen. ‘Als lemmingen’ lijkt bijvoorbeeld de ontmenselijking van vluchtelingen aan de kaak te stellen: ‘Zij zijn niet van deze aarde / denken anders, werken anders / met de aarde niets van doen / allemaal in zee als lemmingen / allemaal, allemaal in zee.’

Indirekt, ‘Shell helpt’ (1984)

Indirekt behoorde tot de meer op melodie en nuance gerichte punkgroepen van Nederland, met talloze protestliedjes over bijvoorbeeld de betrokkenheid van Shell bij het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime.